Yaşam Tarzı Değişiklikleri ve Erken Müdahale İnmede Hayat Kurtarır
Dünyada kalp hastalıklarından sonra en sık görülen ölüm ve sakatlık nedeni olan inme (felç), sağlıklı yaşam tarzı değişiklikleri ve erken müdahale ile çoğu zaman önlenebilen tıbbi durumlardan biridir. AFSÜ Tıp Fakültesi Nöroloji Ana Bilim Dalı Başkanı Doç. Dr. Gökçe Zeytin Demiral, konuya ilişkin sorularımızı yanıtladı.
İnme nedir ve belirtileri nasıldır?
Yalın bir tarifle inme (felç), beynin bir bölümüne giden kan akışının aniden kesilmesi veya azalması sonucu beyin hücrelerinin oksijensiz kalması ile oluşan acil bir tablodur. En sık görülen türü olan iskemik inme, beyindeki bir damarın pıhtı ile tıkanmasıdır. Daha nadir olarak görülen hemorajik inmelerde ise damar yırtılmasıyla beyin içine kanama meydana gelir.
Beynin etkilenen bölgesine göre vücudun bir tarafında güçsüzlük, konuşma bozukluğu, görme kaybı, dengesizlik veya yüzde kayma gibi belirtiler ortaya çıkabilir. Bu belirtiler ani başlar ve zamanında müdahale edilmezse kalıcı hasar bırakabilir. Bu açıdan sorunu zamanında fark etmek, hayat kurtarır.
İnme teşhisi nasıl konulur?
İnme tanısında en önemli husus, hızlı davranmaktır. Hastaneye başvuran kişide nörolojik muayene yapılarak konuşma, bilinç, kas gücü ve yüz hareketleri değerlendirilir.
Tanıyı kesinleştirmek için beyin görüntülemesi yapılır. Genellikle ilk olarak bilgisayarlı tomografi (BT) çekilir; bu yöntem kanama olup olmadığını gösterir. Gerekirse manyetik rezonans (MR) veya anjiyografi ile tıkanıklık daha ayrıntılı incelenir. Amaç, tedaviyi gecikmeden başlatmak ve beynin hasar görmesini engellemektir.
Kimler inme riski altındadır?
İnme her yaşta görülebilir ama bazı kişilerde risk daha yüksektir. Özellikle 55 yaş üzeri kişilerde, ailede inme öyküsü bulunması halinde, daha önce inme veya geçici iskemik atak geçiren kişiler risk altındadır. Öte yandan inme erkeklerde daha sık görülse de kadınlarda ölüm oranının daha yüksek olduğu da bilinmektedir.
Yüksek tansiyon, diyabet, kolesterol yüksekliği, kalp ritim bozuklukları, sigara ve alkol kullanımı, hareketsizlik ve obezite, sağlıksız beslenme ve aşırı tuz tüketimi gibi faktörler inme riskini artırır.
İnme vakalarında müdahale ve sonrasında tedavi süreci nasıldır?
İnme için sıraladığımız risk faktörlerinin çoğu, yaşam tarzı değişikliği ve düzenli hekim kontrolleriyle önlenebilir. Yine de bir felç vakası yaşandığında en kritik mesele, zamandır.
İskemik inme durumunda, pıhtı çözücü ilaçlar damar yoluyla verilerek tıkanıklık giderilmeye çalışılır. Bazı hastalarda anjiyografi ile pıhtı çıkarma (trombektomi) işlemi de uygulanabilir. Hemorajik inme durumunda ise amaç, kanamayı durdurmak ve beyin basıncını azaltmaktır. Gerekirse cerrahi müdahale yapılabilir.
İnme atlatan bireylere tedavi sürecinde fizyoterapi, konuşma terapisi ve psikolojik destek verilir. Bu uygulamalar, kişinin yeniden bağımsız yaşama dönmesi için son derece etkilidir.
İnmeden korunmak için nelere dikkat etmek gerekmektedir?
Beynimizi korumak için bütün bedenimizin esenliği konusunda bilinçli bir tutum geliştirmek, tıbbi belirtileri tanımak ve zamanında harekete geçmek en etkili silahlarımızdır.
İnme çoğu zaman önlenebilir bir durumdur. Günlük yaşamda alınacak basit önlemler, riski büyük oranda azaltır. Örneğin tansiyonu düzenli ölçmek ve kontrol altında tutmak, şeker ve kolesterol düzeylerini takip etmek, sigara ve alkolü bırakmak, düzenli egzersiz yapmak, sebze, meyve ve zeytinyağı ağırlıklı beslenmek, kalp ritim bozukluklarını ihmal etmemek yararlı olacaktır. Bu yaşam pratikleriyle inme riski yaklaşık %80 azaltılabilir.